چهل ستون؛ باغی بزرگ بالغ بر 67 هزار متر مربع است که در دوره شاه
عباس اول (996-1038 ه.ق.) احداث گردیده است. در این باغ که "باغ جهان نما"
نام داشت شاه عباس کوشکی به شکل کلاه فرنگی بنا کرد که بنای اولیه کاخ
چهلستون است؛ تالار میانی کاخ امروزی و غرفه های چهار گوشه ی آن را شامل می
شود. وی بعدها این کوشک را به دیوانخانه، محل استقرار کارکنان و دبیران
دربار اختصاص دارد. حدود نیم قرن بعد شاه عباس دوم تصمیم گرفت آنجا را به
کاخی برای پذیرایی مهمانان خارجی تبدیل کند؛ بدین منظور کاخ را توسعه داد؛
ایوان شرقی را آینه کاری کرد و دستور داد تا صحنه های بزم و رزم را بر
دیوار های آن نقاشی کنند. تالار آینه و تالار هجده ستون و دو اتاق شمالی و
جنوبی تالار آینه و ایوان های طرفین سرسرای پادشاهی و حوض بزرگ مقابل تالار
با کلیه تزئینات نقاشی و آینه کاری و کاشی کاری دیوارها و سقف ها در زمان
شاه عباس دوم به آن افزوده شده است. در سال 1057 شاه عباس دوم با دعوت از
سفیران کشورهای خارجی این بنای باشکوه و کم نظیر را افتتاح کرد.
کاخ چهلستون؛ اصفهان
وجه تسمیه چهلستون بنابر تحقیق آنوبانینی؛ به دلیل تعدد ستون های این کاخ است که در ادب پارسی تعدد و کثرت را با عدد چهل بیان می کردند. اما چون تعداد ستون های این ایوان کاخ بیست عدد است، جمعی از راه تفسیر گفته اند که این کاخ با انعکاس ستون ها درآب حوض زیبای مقابلش مفهوم چهلستون پیدا می کند.
انعکاس ستون های کاخ چهلستون؛ اصفهان
ایوان کاخ چهلستون مرکب از دو بخش می باشد،یک بخش که بر 18 ستون چوبی و رفیع استوار گردیده است؛ و چهار ستون وسط که بر روی 4 شیر سنگی قرار گرفته و حجاری آنها به گونه ای است که از دهان این چهار شیر آب فوران می کرده و به حوض مرمری تالار می ریخته است. قسمت دیگر که کمی مرتفع تر است سردر ورودی تالار را تشکیل می دهد و آن را تالار آئینه نامیده اند. این قسمت بر دو ستون قرار گرفته و سراسر آن مزین به آئینه کاری وسیع و پرکاری است که در آن آئینه های ریز و خوش نقش به صورت معرق در کنار آئینه های قدی و خشتی به کار رفته اند. سقف تالار از قابهای چوبی و به اشکال مختلف هندسی ساخته شده اند و تصویر قرینه حوض مرمرین وسط ایوان در تزئینات سقف مشاهده می شود. این قرینه سازی شباهت بسیاری با ایوان تالار عالی قاپو دارد.
کاخ چهلستون؛ اصفهان
تالار مرکزی کاخ که اختصاص به میهمانان و شخصیت های کشورهای خارجی داشته، حاوی نقاشی هایی است که وقایع تاریخی دوران های مختلف را بیان می دارند. این سالن با شکوه که بر گنبدی منقوش استوار است با لچکی های رنگارنگ و طرح های طلایی و شفاف از شاهکارهای هنری آن عصر محسوب می شود.
نقاشی های موجود در تالار مرکزی کاخ که برخی از آنها در عصر قاجار بر روی نقاشی های سابق کشیده شده اند، شرح پذیرایی شاه عباس اول و دوم و شاه طهماسب از امرای ترکستان و همایون هندی و نیز جنگ شاه اسماعیل اول با ازبکان است. دو تصویر دیگر (که در عهد قاجار نقاشی شده اند) یکی روبروی در ورودی تالار و دیگری مقابل آن است، جنگ چالدران در دوران شاه اسماعیل اول و جنگ کرنال در زمان نادر شاه افشار را به نمایش می گذارد.
استخر کاخ علاوه بر زیبایی، باعث لطافت هوا می گردد. در چهار طرف این استخر مجسمه هایی قرار دارند که مربوط به عمارت چهلستون نیستند و به هنگام تخریب قصر سرپوشیده، به این محل منتقل شده اند. به نوشته برخی از مورخین، این عمارت در عهد آخرین پادشاه صفوی؛ شاه سلطان حسین؛ به سال 1118 دچار آتش سوزی شده و قسمتهایی از آن در آتش سوخته است. که ظاهرا توسط شاه سلطان حسین مطابق وضع سابق باز سازی شده است.
