معمار 1

آشنایی با ابزار برداشت
وسایل قابل استفاده در برداشت از یک بنای تاریخی ، شامل دو دسته هستند :
1- وسایل ابتدایی و ساده
2- وسایل پیچیده فنی و مخصوص برداشت
دسته اول شامل متر، شاقول ، خط کش ، شلنگ تراز ، شمشه و ریسمان و تراز می باشد و دسته دوم شامل دوربین عکاسی ، فیلبرداری ، مترهای لیزری و دوربین های نقشه برداری است . در اینجا باید خاطرنشان شد که ، در بیشتر مواقع در برداشتها از ابزارهای ساده و ابتدایی استفاده می گردد.
قبل از شروع بحث برداشت از یک سایت یا بنای تاریخی باید اطلاعاتی را آموزش دید و آن عبارت است از :
الف – ترازیابی
تعیین نمودن اختلاف ارتفاع دو نقطه را ، ترازیابی می نامند که این کار با وسایل متعددی قابل انجام است :
1- ترازیابی با شمشه و تراز بنایی

اگر طول مورد بررسی زیادتر از شمشه مورد استفاده بود ، اینکار را در دفعات مختلف بصورتی که در تصویر نمایش داده شده ، انجام داده و اختلاف نقاط ابتدا و انتهای هر بار شمشه گذاری را با یکدیگر جمع نموده تا اختلاف نقطه ابتدایی تا انتهایی شمشه ها ، حاصل شود.معمولا در این روش، با یک بار اندازه گیری ، طول بیش از 4 متر را نمی توان ترازیابی نمود . در این روش ابتدا یک سر شمشه را در نقطه بالاتر شیب قرارداده و سپس تراز را روی شمشه قرار می دهند و سر دیگر شمشه را آنقدر بالا و پایین می کنند تا شمشه کاملا تراز شود ، آنگاه فاصله عمودی سر دیگر شمشه را تا نقطه پایین تر اندازه گیری می کنند . عدد بدست آمده از این کار ، اختلاف اختلاف نقطه ابتدا و انتها می باشد .

1- ترازیابی با شلنگ تراز
شلنگ تراز بنایی ، شلنگی شفاف است که از آب پرشده است . نکته مهم این روش آن است که شلنگ پر آب باید فاقد هرگونه حبابی در داخل خود باشد . از شلنگ تراز بیشتر برای نصب ازاره و کف ریزیها در بنایی استفاده می شود . کار با شلنگ تراز بنایی همانگونه که در تصویر مشخص است انجام می گردد ، یعنی ابتدا شلنگ آب را روی نقطه A قرارداده و بصورت عمودی بالا و پایین می کنند تا فاصله AA' یک عدد روند شود ، سپس فاصله آب را روی نقطه B تا B' اندازه گیری می نمایند . اختلاف AA' با BB' مقدار شیب محل مورد نظر می باشد .

ب – اندازه گیری فاصله ها
1- اندازه گیری با گردونه ثابت
در این روش با استفاده از فاصله یابهای دایره ای شکل ، و تعداد دوری که بین دو نقطه زده می شود ، می توان فاصله را بدست آورد . دقت این روش 80000/1 است .
2- اندازه گیری با قدم زدن
قبل از اینکه فردی بتواند با قدم زدن فاصله بین دو نقطه را بدست آورد ، باید ابتدا چند بار فاصله قدم زدن خود را در شرایط تقریبا یکسانی برداشته و میانگین آنها را بگیرد . بدین ترتیب اندازه قدم شخص مشخص می گردد . سپس بین دو نقطه ، که معمولا در این روش فاصله های زیاد مد نظر است ، قدم زده و تعداد را در اندازه هر قدم ضرب کرده تا فاصله بین دو نقطه حاصل شود .
3- اندازه گیری با متر پارچه ای

4- اندازه گیری با متر فلزی

5- اندازه گیری با میله اندازه

6- اندازه گیری با دستگاه اسپکتورا
دقت این اندازه گیری بسیار بالا (درحد میلیمتر) می باشد . در این روش یک نقطه از نقاط فاصله را به عنوان مبنا قرار داده و اشعه ای را به طرف نقطه دیگر می فرستند . بعد از بازگشت اشعه از نقطه دوم ، اندازه مورد نظر ثبت می شود .
7- اندازه گیری با متر لیزری
مترهای لیزری دستگاههایی هستند که بوسیله لیزر فاصله بین دو نقطه را اندازه گیری می نمایند . اندازه گیری در این روش به این صورت است که ابتدا دستگاه متر لیزری را در یکی از نقاط فاصله (ابتدا یا انتها) قرارداده و سپس به طرف نقطه دوم لیزر تابیده می شود و دستگاه بصورت دیجیتالی فاصله را ثبت می نماید ، یعنی فاصله نقطه مبدا تا نقطه مقصد . دقت این دستگاه بالاتر از 1 میلیمتر است .
8- اندازه گیری با فتوگرامتری
در این روش ، از دو نقطه متفاوت دو عکس از یک بنا تهیه می شود و عکسهای گرفته شده توسط دستگاه خاصی بررسی شده و اطلاعات مورد نیاز ارائه می شود . در فتوگرامتری اصل و مبنای آن ، دید انسان است . اصول هندسی این روش بر پایه اصول هندسی پرسپکتیو می باشد . این روش دقیقترین روش برداشت و اندازه گیری از بناهای تاریخی است .
9- اندازه گیری با برخی امکانات اینترنتی
در این روش ، بطور مثال می توان از امکانات موتور جستجوی گوگل استفاده کرده و اندازه ای را در مقیاس بزرگ مثل یک بافت تاریخی ، محله یا شهری را انجام داد .
البته باید تذکر داده شود که روشهای دیگری نیز در اندازه گیری وجود دارد که معمولا از دستگاههای پیچیده ای استفاده شده و در کشور ما کمتر متداول می باشد .

برداشت یا رولوه:
برداشتها به دو روش مختلف انجام می شود :
1- برداشت با وسایل نقشه برداری
2- برداشت به روش سنتی
در این مبحث فقط به موارد برداشت به روش سنتی پرداخته می شود .
برداشتهای سنتی در دو مورد استفاده می گردند :
الف – برداشت از یک سایت یا زمین
ب – برداشت از یک بنا
از متر پارچه ای در فاصله های کوتاه استفاده می شود که دقتی تا 1000/1 دارد . در این روش گرما و سرمای محیط روی اندازه گیری ها بسیار تاثیر گذار است .این روش اندازه گیری یکی از متداولترین روشها است . دقت متر فلزی معمولا 500/1 است . در اندازه گیری با متر فلزی باید به دو نکته اصلی توجه نمود ؛ اولا در هنگام مترکشی ،در متر فلزی هیچ قوس و تابی نباید وجود داشته باشد و ثانیا متر باید کاملا کشیده و صاف گرفته شود . در اینصورت برخی مواقع دقت اندازه گیری تا 150/1 بالا می رود .این میله اندازه که برخی موارد به صورت زنجیره های اندازه گیری نیز مورد استفاده قرار می گیرد ، معمولا یکی از واحدهای 20 یا 50 سانتی متری هستند و فاصله نقاط را از روی تکرار این واحد بدست می آورند .

الف – برداشت از یک سایت یا زمین
در این روش دو حالت عمده مد نظر است ، که بطور کلی به آن پرداخته می شود . یکی اینکه برداشت از یک سطح افقی است یا اینکه این برداشت از یک سطح شیبدار صورت می گیرد .

- برداشت از یک سایت یا سطح افقی

1- برداشت با یک خط هادی
2- برداشت با دو یا چند خط هادی
3- برداشت با مثلث بندی
- برداشت از یک سطح شیبدار
این سطح شیبدار می تواند شیب یکنواخت ویا شیب ناهموار داشته باشد .
در هر صورت ابزار این برداشت عبارتند از : شاقول ، تراز ، شمشه و ...زمینهایی که شیب بسیار کمی داشته (کمتر از 2 درصد) باشند ، زمینهای افقی نامند . وسایل مورد نیاز برای اندازه گیری بیشتر متر یا میله اندازه گیری است . در این مورد به چند روش ، اندازه گیری انجام می شود :

ب – برداشت از یک بنا
اولین گام برای برداشت یک بنای تاریخی ، شناسایی آن بنا می باشد . این موضوع مهمترین بحث این طرح درسی می باشد . بعد از شناسایی بنا مراحل زیر باید به صورت پیاپی انجام پذیرد .

1- تهیه کروکی از بنا
در این مبحث ، از اینجا باید شروع نمود که اسکیس چیست ؟ طرحهای اولیه ای که معماران به تصویر می کشند را اسکیس گویند . این طرحها ساده ترین راه نشان دادن اولیه تجسم فکری است . تقویت توانایی و بکارگیری خلاقانه اسکیس ، از مقدمات هنر معماری محسوب شده و از این طریق به مهارت در طراحی دست آزاد بر روی کاغذ رسیده و به خلق فضا می توان پرداخت . ابزار کار برای طراحی همان نقطه ، خط، هاشور و غیره می باشد که کروکی یا برداشت دقیقی حاصل می شود .
برای تهیه کروکی ، شمایی کلی یا جزئی از پلان ، نما ، برش و همچنین جزئیات را به کمک چشم و با اندازه و تناسبات نسبتا دقیقی را روی کاغذ ترسیم می کنند .

۲-اندازه گیری بنا:

روشهایی که در اندازه گیری بنا بکار می روند عبارتند از :
الف – حرکت در فضای بسته
ب – استفاده از خطوط هادی
ج – مثلث بندی
د – اندازه گیری زوایا

الف – حرکت در فضای بسته
ابتدا یک نقطه را بعنوان مبداء مشخص نموده و از آنجا حرکت را آغاز می نمایند . در طول پیمایش یک مسیر در فضای بسته ، تمام جزئیات قابل رویت را اندازه گیری کرده تا آنکه مجددا به نقطه مبداء برسید . در انتهای این کار برای امتحان از صحت اندازه گیری ، یک طول و عرض کلی و همچنین قطرهای فضا را اندازه گیری می نمایند . ضمنا بدست آوردن زوایا از اهمیت خاصی برخوردار است .

ب – استفاده از خطوط هادی ( کمکی)
در این روش یک خط بلند که بتواند بیشتر اضلاع و زوایا را پوشش داده و در نزدیکی آنها باشد ، ترسیم می گردد . این خط دو نقطه را با اندازه ای ثابت به یکدیگر وصل می کند . در مرحله بعد خط مورد نظر را به قسمتهای مساوی تقسیم و علامتگذاری می نمایند . در این روش باید به خاطر داشته باشید ، در صورتی که از دو خط هادی استفاده می کنید باید این دو خط حدالامکان برهم عمود یا با هم زاویه 45 درجه بسازند و اگر از 3 یا 4 خط هادی استفاده می نمایید ، باید این خطوط با هم شکلی مربع یا مثلث ایجاد کنند .

ج – مثلث بندی
برای تعیین دقیقتر نقاط تشکیل دهنده یک بنا در برداشت ، از مثلث بندی استفاده می گردد . در این روش تمام سایت یا فضای بنا به مثلث هایی تقسیم می شود . همچنین خطی را به عنوان مبداء یا خط پایه انتخاب می نمایند . این خط باید ثابت و عضوی اصلی در بنا باشد ، مانند خط لبه حوض یا خط لبه پله ای که به فضا محاط باشد . روی این خط نقاطی را مشخص نموده ، مانند B و A که فاصله شان از یکدیگر مشخص است . سپس برای ترسیم نقطه C ، احتیاج است که فاصله A تا C و فاصله B تا C را داشته باشید که بصورت خط مستقیمی اندازه گیری نموده اید . برای بدست آوردن نقطه C از نقطه A به شعاع AC دایره ای رسم نموده و سپس از نقطه B به فاصله BC نیز دایره ای دیگر رسم می نمایید . بدین روش نقطه C بدست آمده که از وصل نمودن آنها به یکدیگر مثلثی حاصل می گردد . البته هر یک از این اضلاع یا نقاط می توانند با مثلث دیگری که در فضای مورد بحث قرار دارند ، مشترک باشد . باید خاطر نشان شد که در یک بنا یا سایت هرچه تعداد مثلث بندی هال بیشتر باشد ، ترسیم حاصله برداشتی دقیق تر است .

د- اندازه گیری زوایا
در برداشت یک زاویه دو حالت مفروض است ، یا اینکه می خواهند از قائمه بودن یک زاویه مطمئن شوند و یا زاویه ای غیر قائم را ترسیم نمایند .
برای اینکه از قائمه بودن زاویه ای مطمئن شد ، می توان از قانون 3، 4، 5 استفاده کنیم . بطور مثال می خواهید از قائمه بودن دو دیوار یک اطاق مطمئن شوید ، ابتدا کنج اطاق را نقطه A قرارداده و بر روی یکی از دیوارها AB را به 3 واحد جدا می کنید ، سپس از همان نقطه A بر روی دیوار دیگر AC را به 4 واحد ، اندازه گیری می کنید . حال اگر BC ، 5 واحد باشد این دو دیوار بر هم عمود هستند یا بعبارتی زاویه بین آنها قائمه یا 90 درجه است .